.avif)
Is minic a bhíonn seomra ar cíos i dtigh ina maireann an tiarna talún féin nó ‘digs’ níos saoire, ach is lú na cearta atá ar fáil duit.
Níl aon íoschaighdeán fisiciúil ann.
Is féidir le do thiarna talún deireadh a chur le do thionóntacht ag aon am.
Níl dualgas ar do thiarna talún leabhrán cíosa ná ráiteas íoctha cíosa a chur ar fáil.
Ní féidir leis an mBord um Thionóntachtaí Cónaithe cabhair a thabhairt i gcás díospóide.
Níl cosaint agat ó Achtanna um Stádas Comhionann 2000-2015, a thugann cosaint duit ó idirdhealú ar bhonn inscne, stádas pósta, stádas teaghlaigh, aois, reiligiún, míchumas agus claonadh gnéis, agus tú ag fanacht i seomra ar cíos i dtigh do thiarna talún.
Tá an ceart ag tionóntaí dul go dtí Cúirt na nÉileamh Beag chun fadhbanna mar choimeád éarlais a réiteach.
Those in digs do maintain the right to compliance with the terms of the tenancy agreement.
Tá an ceart ag tionónta eochair a bheith acu don áitreabh nuair atá an t-áitreabh ar fad ar cíos acu.
Níl cead ag tionónta na glais a athrú gan cead ón tiarna talún.
Níl aon reachtaíocht ann a thugann an ceart do thionónta eochair a bheith acu dá seomra, nó an ceart seomra ar féidir glas a chur air a bheith acu.
Tá an ceart chun suaimhnis agus príobháideachais ag tionóntaí san áitreabh. Níor chóir don tiarna talún cuairt gan choinne a thabhairt nó dul isteach san áitreabh gan do chead.
Níl cead ag tiarna talún dul isteach i seomra gan cead dearfa an tionónta.
Má tá tiarna talún ag ligean seomraí ar cíos, is féidir leo dul isteach i seomraí coitinn gan cead agus seomraí folmha a thaispeáint do thionóntaí a léiríonn spéis san áit.
Ba chóir go mbeadh rochtain réasúnta ag tiarna talún ar an áitreabh chun deisiúcháin a dhéanamh, agus chun iniúchadh a dhéanamh ar an áitreabh ag am aontaithe.
Is féidir le tiarna talún TCI (CCTV) a bheith lasmuigh den áitreabh, gan radharc ar aon chuid den taobh istigh.
Tá cead na dtionóntaí ag teastáil má tá TCI (CCTV) taobh istigh den áitreabh.
Caithfidh tiarna talún:
A chinntiú go bhfuil an t-áitreabh i ndea-bhail.
Maintain the property to the standard it was in at the start of the tenancy.
Tionóntaí a aisíoc as aon deisiúcháin a dhéanann siad, sa chás go ndúradh leis an tiarna talún faoi dheisiúchán riachtanach agus nár dhein an tiarna talún an deisiúchán laistigh d’am réasúnta.
An t-áitreabh a chur faoi árachas.
Cad is féidir liom a dhéanamh sa chás go bhfuil deisiúchán ar chaighdeán íseal déanta ag mo thiarna talún?
Má tá tú míshásta leis an deisiúchán, ba chóir duit é seo a phlé le do thiarna talún agus ceartúchán a iarraidh. Má tá tú fós míshásta, is féidir dul i dteagmháil leis an mBord um Thionóntachtaí Cónaithe.
Tá dualgas ar thiarna talún an tionónta a aisíoc:
Má dhéantar deisiúcháin gan cead
Má bhí cumarsáid déanta faoi dheisiúchán riachtanach agus nár dheisigh an tiarna talún é laistigh d’am réasúnta.
Tá sé mídhleathach costas níos airde ná mí amháin cíosa a bheith ar éarlais.
Is é is éarlais ann ná aontú áitreabh a fháil ar cíos. Coimeádann an tiarna talún an éarlais seo mar urrús chun riaráistí cíosa, billí atá fós le híoc, agus damáiste míréasúnta a chlúdach ag deireadh na tionóntachta.
Má fhágann tú roimh dheireadh na tréimhse aontaithe, is féidir leis an tiarna talún an éarlais a choimeád, fiú má tá fógra tugtha.
Coimeádann an tiarna talún an éarlais seo agus tugtar ar ais don tionónta é ag deireadh na tionóntachta, nuair nach bhfuil aon riaráistí cíosa, billí, cáin nó táillí fós le híoc, agus nuair nach bhfuil damáiste míréasúnta déanta don áitreabh.
Is maoin dhlíthiúil de chuid an tionónta é an éarlais go dtí go gcruthaíonn an tiarna talún an ceart chuige.
Ba chóir sonraí teagmhála an tiarna talún agus an ghníomhaire atá ag coimeád na héarlaise a fháil ag tús na tionóntachta.
Ba chóir sonraí teagmhála an tiarna talún a fháil beag beann ar cé a choimeádann an éarlais.
A security deposit should be returned once the tenancy ends and the tenancy agreement has been honoured.
Pick up a free rent book in the UCCSU offices.
Tá dualgas dlíthiúil ar do thiarna talún leabhrán cíosa a thabhairt duit agus é a líonadh amach, agus tá dualgas orthu leabhrán cíosa nó admháil scríofa a thabhairt duit don chíos/billí atá íoctha.
Tá sé i gcoinne an dlí don tiarna talún diúltú leabhrán cíosa nó admháil a thabhairt duit.
You should inform yourself as to whether or not your property is in a Rent Pressure Zone by using the RTB Rent Pressure Zone Calculator.
A tenant must be informed of any review to the rent with at least 90 days’ notice in writing of a change in rent (an email or text is not considered appropriate notice of a rent review). Threshold can also advise you on this and help you contact your local authority. The Residential Tenancies Board (RTB) also offers a dispute resolution service for landlords and tenants. Landlords must be registered with the RTB to use the service but tenants can use it even if their landlord has not registered the tenancy. If you are renting a room in your landlord's home, Your landlord is not obliged to provide you with a rent book or a statement of rent paid.
If you leave before the end of the agreed period the landlord may keep your deposit, even if you have given notice. You may also be liable for the amount of rent due until the end of the tenancy, depending on what is stated in the agreement. If you are renting a room in your landlord's home, you do not have a standard tenancy agreement. Instead, you have a licensee agreement with your landlord. This means that you are in the property by the landlord’s consent or invitation. As a result, you cannot avail of the type of protection that tenants are entitled to under the residential tenancies legislation.
If you are renting a room in your landlord’s home and are unhappy with the way you are being treated, you should try discussing the situation with the landlord and attempt to resolve any issues between you. You may be able to take your case to the Small Claims Court if the issue is still not resolved. This is really the only legal recourse you have as a tenant renting a room in your landlord’s home.
A tenant cannot withhold rent by reason of breach of landlord's covenants. He cannot deduct monies expended in undertaking the landlord's obligations against the rent. There is a limited exception, subject strictly to the conditions set out below.
Forálann Acht 1980 sa chás go ndiúltaíonn nó go dteipeann ar thiarna talún deisiúcháin a dhéanamh ar áitreabh atá mar dhualgas aige a dhéanamh, agus go ndeisíonn an tionónta é lena chuid airgid féin, is féidir leis an tionónta fritháiriú a dhéanamh ar na híocaíochtaí in aghaidh cíosa go dtí go n-aisíocfar é. Caithfidh go mbeadh ceangal ar an tiarna talún faoin gcomhaontú na deisiúcháin a dhéanamh. Má chuireann an tionónta an caiteachas atá déanta san áireamh, caithfidh an tiarna talún admháil a thabhairt don chíos atá faighte aige .
Má tá cíos fós le híoc ag deireadh na tionóntachta, is féidir leis an tiarna talún an éarlais ar fad nó cuid de a choimeád chun na riaráistí cíosa a chlúdach.
Deductions may be made or the deposit retained in full, if there has been damage above normal wear and tear to the property. Examples of these damages could be:
Fuinneog bhriste
Poill sna ballaí
Leaving litter or personal items in the property.
An t-áitreabh a fhágáil i ndrochbhail nó i mbail dhainséarach
Not returning the property in a clean manner.
Earraí briste nó in easnamh ó liosta na n-earraí
Billí fóntais agus tá
Má tá airgead fós le híoc ag tionónta do bhillí fóntais, mar shampla gás nó leictreachas, agus tá an bille fóntais in ainm an tiarna talún, is féidir leis an tiarna talún an éarlais ar fad nó cuid de a úsáid chun na costaisí seo a chlúdach. Ba chóir don tionónta taifead de bhillí a choimeád chun a chinntiú go n-íoctar an méid ceart.
D’fhéadfadh an seicliosta seo a leanas a bheith áisiúil agus éarlais á aisíoc nó tú ag lorg go n-aisíocfaí í:
Has the correct notice of termination been provided in writing?
Ar íocadh an cíos ina iomláine?
Ar tógadh léamh méadair de na fóntais agus socruithe déanta don íocaíocht dheiridh?
An bhfuil na hearraí pearsanta ar fad tógtha amach?
Has the property been returned in a similar condition in which it was provided apart from normal wear and tear?
Ar glanadh an t-áitreabh?
Ar seiceáileadh an liosta earraí chun a chinntiú go bhfuil siad ar fad ann agus nach bhfuil damáiste déanta dóibh?
An bhfuil an bruscar ar fad tógtha amach?
Ar thóg tú grianghrafanna ag tús agus deireadh do thionóntachta?
D’fhéadfaí fíneáil a ghearradh ort as téarmaí conartha do chomhaontú tionóntachta a shárú. D’fhéadfaí fíneáil a ghearradh ort as an damáiste a dhéanann tú nó do chuairteoirí do struchtúr nó fearais an tí.
Is iad na gardaí a phléann le fíneálacha de bharr fadhbanna oird phoiblí (torann do chomharsa srl).
Má tá aon cheist agat maidir le bailíocht fíneála, is féidir dul i dteagmháil le UCC FLAC a dhéanfaidh a ndícheall comhairle dlí éigin a thabhairt duit.
Más tionónta tú agus tá díshealbhú á dhéanamh ort, tá do chuid cearta leagtha amach san Acht um Thionóntachtaí Cónaithe 2004,
First, your landlord should give you a written notice of termination of tenancy. Email, text message, WhatsApp, or verbal notice are not considered a valid notice.
Braitheann an tréimhse fógraíochta ar fhad na tionóntachta:
Faoi bhun 6 mhí - 90 lá
Over 6 months but less than 1 year - 152 days
Os cionn bliana ach níos lú ná 7 mbliana – 180 lá
Os cionn 7 mbliana ach níos lú ná 8 mbliana – 196 lá
Os cionn 8 mbliana – 224 lá
Seiceáil an chúis go bhfuil do thiarna talún ag iarraidh deireadh a chur leis an tionóntacht.
Seiceáil an chúis go bhfuil do thiarna talún ag iarraidh deireadh a chur leis an tionóntacht. Tar éis sé mhí, ní féidir le do thiarna talún deireadh a chur leis an tionóntacht ach ar chúiseanna ar leith atá leagtha amach san Acht um Thionóntachtaí Cónaithe: Athrú úsáide, athchóiriú suntasach, áitreabh ag teastáil don tiarna talún / duine muinteartha, níl an t-áitreabh oiriúnach a thuilleadh do riachtanais do theaghlaigh, díol an áitribh, riaráistí cíosa, nó sárú dualgais. Mura bhfuil an díshealbhú bailí, is féidir le tionóntaí dul i dteagmháil leis an mBord um Thionóntachtaí Cónaithe a dhéanfaidh fiosrúchán, agus a dhéanfaidh ionadaíocht ar a son.
Ní féidir le do thiarna talún uisce, gás nó leictreachas a ghearradh, díshealbhú fisiciúil a dhéanamh ort nó do chuid maoine a bhaint den áitreabh.
Má tá an díshealbhú mídhleathach, is féidir iarracht a dhéanamh an fhadhb a réiteach le do thiarna talún. Is féidir le ‘Threshold’ comhairle a thabhairt duit maidir le díshealbhú mídhleathach, agus is féidir leis an mBord um Thionóntachtaí Cónaithe díospóidí a réiteach tríd an tSeirbhís Réitigh Díospóidí.
Tháinig clárú tionóntachta bliantúil i bhfeidhm ar an 4ú Aibreán 2022. Dá bharr seo, caithfidh tiarnaí talún a dtionóntacht a chlárú leis an mBord um Thionóntachtaí Cónaithe gach bliain, laistigh de mhí amháin cothrom an lae ó thús na tionóntachta sin.
Má dhiúltaíonn tiarna talún tionóntacht a chlárú, ba chóir duit dul i dteagmháil leis an mBord um Thionóntachtaí Cónaithe.
Sáraíonn tiarnaí talún dlíthe tithíochta go minic, a spreagann aighnis fhadálacha a mbíonn cúiteamh nó fíneálacha amháin mar thoradh orthu de ghnáth. Oibríonn Aontas na Mac Léinn COC go dlúth le CATU (Community Action Tenants Union), ceardchumann do phobail agus do thionóntaí. Tá cur chuige réamhghníomhach agus díreach ag CATU chun dul i ngleic le fadhbanna tithíochta, ag díriú aird na ndaoine atá freagrach ar na fadhbanna a chuireann isteach go díreach orainn.
Tá níos mó i gceist le misean CATU ná réitigh láithreacha; tá sé mar aidhm acu gluaiseacht leathan na dtionóntaí agus pobail an lucht oibre a chur chun cinn. Tá an chomhiarracht seo ríthábhachtach chun dul i ngleic leis na fadhbanna struchtúrtha atá ag cur leis an ngéarchéim tithíochta. Is iad daoine óga agus mic léinn is mó a bhíonn thíos leis an ngéarchéim seo. Cónaíonn 70% de dhaoine fásta atá óg lena dtuismitheoirí, de bharr tithíocht ródhaor, agus bíonn orthu siúd a bhogann amach cur suas le drochchúinsí maireachtála ar nós múscán, mionainmhithe foghla, agus taise go minic.
Molaimid go láidir do gach mac léinn a bheith páirteach i CATU. Tá do thacaíocht tábhachtach chun tithíocht fheabhsaithe agus inrochtana a bheith ar fáil do chách. Bí páirteach agus foghlaim tuilleadh ag catuireland.org.
